|
Classic Camera Collectors Club Informatieve website van Frank Lakiere |
GESCHIEDENIS van de STEREOFOTOGRAFIE
1. 3D- en stereofotografie : Charles Wheatstone
2. Stereokaarten
- 2.1. Holmes stereokijker
- 2.2. Holmes kaarten
- 2.3. Antwerp Stereo
4. Stereokijkers met diafilm
- 4.1. Lestrade en Bruguière
- 4.2. View-Master
- 4.3. Andere producenten van schijfjes
- 4.4. De View-Master stereocamera
1. 3D- en stereofotografie
Charles Wheatstone (1802-1875)
Charles Wheatstone is een van de meest vooraanstaande ingenieurs van zijn tijd. Hij begint zijn loopbaan in het familiebedrijf waar muziekinstrumenten worden gemaakt. Teneinde betere instrumenten te maken bestudeert Charles de wetten van de natuurkunde, maar zijn interesse beperkt zich niet tot de akoestiek, al blijven muziekinstrumenten hem gedurende zijn hele verdere leven boeien.
Naast zijn onderzoek op het vlak van muziek, vooral de bouw van de concertina, werkt hij ook aan schrijfmachines, elektromagnetische klokken, de elektrische telegraaf en veel andere projecten.
Hij vindt twee nieuwe apparaten uit om de weerstand en de stroom te meten en te regelen; de rheostaat en de Wheatstone brug.
Hoewel hij in 1840 benoemd wordt tot professor van natuurkunde aan King's College te Londen geeft hij er zelden les. Hij is immers zeer timide en durft niet spreken voor een groot publiek.
Michael Faraday (1791-1867) is een zeer goede vriend van Wheatstone en als Wheatstone toespraken moet houden voor bvb. de Royal Society dan doet Faraday dit in zijn plaats.
Vanaf 1832 is Wheatstone gaan experimenteren met simpele geometrische 3D tekeningen en hij maakt in 1838 een zogenaamde 'reflecterende spiegel stereoscoop' waarmee hij die tekeningen driedimensioneel kan zien. Hiermee bewijst hij dat driedimensioneel zicht het gevolg is van het zien met twee ogen.
De originele stereoscoop van Wheatstone bevindt zich nu in het Londense Science Museum.
In 1849 beschrijft Sir David Brewster een twee-ogig fototoestel en daarna begint de productie van stereoscopische foto's.
Wheatstone's stereoscope
De Holmes stereoscoop
Het meest voorkomende type van een stereoscoop om in de hand te houden is de 'Holmes stereoscoop' met open frame. Dit toestel wordt in 1859 ontworpen door Oliver Wendell Holmes (1809-1904) een Amerikaanse dokter, dichter, schrijver en beroemde humorist.
Holmes studeert eerst rechten aan de Harvard University en besluit pas daarna om dokter te worden. Na studies in Harvard en in Parijs wordt hij in 1836 geneesheer.
Hij heeft gedurende 10 jaar een dokterspraktijk en geeft ook les anatomie aan Dartmouth College. In 1847 wordt hij professor in anatomie en fysiologie in Harvard en daarna ook decaan van Harvard Medical School. Hij behoudt die post tot 1882.
Holmes is bekend voor zijn medisch onderzoek en onderwijs maar hij behaalt toch zijn grootste roem als schrijver van de serie essays Breakfast-Table voor de Atlantic Monthly. Deze stukken zijn geschreven in spreekstijl en zijn intelligent en humoristisch. Hij publiceerde deze essays als 'The Autocrat of the Breakfast-Table' (1858), 'The Professor of the Breakfast-Table' (1860), 'The Poet of the Breakfast-Table' (1872) en 'Over the Teacups' (1891).
De Holmes stereoscoop van 1859 wordt later verbeterd door Joseph Bates, die er een afschermkap en een aanpasbare kaarthouder voor ontwerpt (= Holmes-Bates stereoscoop)
De Holmes kijker gebruikt vergrotingslenzen om de zij-aan-zij parallel gemonteerde stereobeelden te laten samensmelten en de glijdende arm wordt gebruikt voor het focuseren.
Verscheidene types van stereokijkers, van heel eenvoudige kijkers tot een stereo-cabinet
De Holmes stereokaarten
Vanaf 1890 maken heel wat fotografen stereofoto's die op kaarten worden gemoneteerd met een afmeting van 3,5x5 duim (ongeveer 9 x 18 cm). Deze stereokaarten kunnen in de Holmes kijker bekeken worden om een 3D-beeld te zien.
Stereokaarten werden verkocht in series en 3D beelden van over de hele wereld waren te verkrijgen.
Het bekijken van stereokaarten bleef een populair tijdverdrijf tot kort voor de tweede wereldoorlog.
Stereokaart van de bekende Amerikaanse landschapsfotograaf William H. Jackson.
De stereokaarten van ANTWERP-STEREO
De stereokaarten werden niet alleen op de markt gebracht door grote firma's zoals Keystone View Co, Underwood & Underwood, ...
In Antwerpen heb je eind jaren 1920 ANTWERP-STEREO.
De fotograaf Ch. DU HOUX was al langer bezig als reportagefotograaf. Tijdens de eerste wereldoorlog heeft hij al postkaarten met beelden van de vluchtelingenkampen in Harderwijk en Nunspeet uitgebracht als postkaart. Ook heeft hij in 1924 op de Olympische Spelen in Parijs reeksen foto's gemaakt van allerhande wedstrijden.
De stereoscopische kaarten zijn in de jaren na de eerste wereldoorlog een groot succes en du Houx speelt hierop in met enkele series stereofoto's met beelden van Antwerpen en Brugge en hij brengt die uit als contactafdrukken op fotopapier en onder de naam ANTWERP-STEREO.
De kostprijs van zo een reeks van 6 fotootjes zal dus wel veel lager zijn dan de kartonnen kaarten in Holmes' formaat: die bestaan uit een een bedrukte stevige kartonnen kaart met opgeplakte foto's.
Hij brengt reeksen stereofoto's van plaatselijke gebeurtenissen: wielerwedstrijden, voetbalwedstrijden, culturele activiteiten zoals de opera, stoeten en feesten, de wereldtentoonstelling van 1930,...
Doordat deze Antwerp-Stéréo series gewoon fotografische contactafdrukken van stereo-negatieven zijn kan du Houx binnen enkele dagen na de gebeurtenissen de stereoreeksen al aan de man brengen. Omdat de ANTWERP-STEREO foto's kleiner zijn dan de 'normale' (type Holmes) stereokaarten, verkoopt Antwerp-Stéréo een eigen stereokijker in een aangepast formaat.
Wie meer informatie heeft over Ch. DU HOUX en zijn foto's : neem a.u.b. contact op.
4.1. Europese producenten
De Lestrade viewer en kaarten
In Frankrijk maakte de firma Bruguière maakte al stereofoto's op zwart-wit diafilm en een eenvoudige goedkope kartonnen stereokijker. Na de tweede wereldoorlog komt de BRUGUIERE STEREOCLIC kijker met de Bruguière stereokaarten. Deze kaarten worden vertikaal in de kijker voortbewogen.
Een belangrijke concurrent is de andere Franse firma LESTRADE die een gelijkaardig systeem op de markt brengt. Zij noemen hun kijker Lestrade Simplex, Lestrade Suprex,..
De Lestrade kaarten hebben 10 stereoparen en middenin 2 gleufjes voor het doorschuiven van de kaart in de kijker. Bruguière kaarten verschillen van de Lestrade kaarten doordat ze tussen de stereoparen telkens maar één gleuf hebben.
In de jaren 1960 neemt Lestrade de firma Bruguière over.
4.2. View-Master
Het meest bekend zijn de VIEW-MASTER schijfjes met telkens 7 stereobeelden per schijfje.
Ze werden gemaakt vanaf 1939 en voorgesteld op de Wereldtentoonstelling van New York.
De schijfjes en kijkers werden eerst in Portland,Oregon (USA) en later - tijdens de GAF periode - ook in België.
View-Master wordt nu aanzien als speelgoed, maar bij de start in 1939 werd het aangeboden als een verbeterde versie van de Holmes stereokijker. Met de Sawyer's View-Master kijker had je immers 7 beelden per schijfje en de beelden op de nieuwe Kodachrome diafilm waren in kleur.
Van 1939 tot 1950 werden de schijfjes apart verkocht. Van dan af had Sawyer's een voldoende aantal verschillende schijfjes om ze te groeperen in sets van 3 schijfjes. Vanaf 1957 werden enkel nog sets van 3 schijfjes geproduceerd.In 1951 neemt Sawyer's de firma Tru-Vue over.
De Tru-Vue Company was gesticht in 131 als een onderafdeling van de Rock Island Bridge and Iron Works in Rock Island, Illinois. Tegen de zomer van 1933 en juist op tijd voor de 'Century of Progress Exposition' in Chicago maakte Tru-Vue stereofilmstrips op 35mm film en kijkers waarbij de stereokaarten horizontaal doorschuiven. Gedurende de volgende 20 jaar documenteert Tru-Vue steden, parken, tentoonstellingen, industrie, vermakelijkheden en mensen.
Tru-Vue komt pas in 1950 met Ansco kleurendia filmstrips. Er werd gekozen voor Ansco film omdat deze door Tru-Vue zelf kon ontwikkeld worden. Maar deze dia's zijn na een halve eeuw meestal volledig verkleurd terwijl de Kodachrome dia's nog O.K. zijn. Deze Stereochrome strips hadden 9 beelden per strip en werden verkocht aan 50 cents per strip en werden verkocht opgerold in een doosje.
Maar heel belangrijk voor View-Master is dat Tru-Vue een samenwerkingsakkoord heeft met de Walt Disney studios. Dit komt nu in het bezit van sawyer's en Van dan af produceert sawyer's schijfjes met de Disney figuurtjes en met beelden van de Disney pretparken.
Tot vandaag is er nog een nauwe samenwerking tussen View-Master en Disney.
In 1966 wordt Sawyer's overgenomen door de General Anilin and Film Co (GAF). Naast het gebruik van een nieuw ontwerp van de verpakking is de GAF periode vooral belangrijk voor 2 ontwikkelingen:
- 1. een verschuiving van de meer toeristiche en landschappelijke onderwerpen naar onderwerpen zoals film, televisie, sport, cartoons.
Dit was dus meer op de jongeren gericht dan op volwassenen.
- 2. Kodachrome wordt vervangen door films met E6 ontwikkeling.
VMI nam in 194 nog de Ideal Toy CO over en werd dan de View-Master Ideal Group. In 1989 werd deze groep eigendom van Tyco Toys Co. In 1997 fusineerde Tyco Toys Co. met Mattel Inc. en nu is View-Master daarin geplaatst bij de pre-school divisie. De marketing van View-Master wordt verzorgd door Fisher-Price. In 1999 werd de volledige productie van View-Master overgebracht naar Mexico.
4.3. Andere fabrikanten van 3D-schijfjes.
De Stereo-Rama (of ook Stereorama) schijfjes zijn van Italiaanse makelij. Ze zijn gemaakt in de periode 1950 - 1970 door de firma Technofilm (Milaan).
Stereo-Rama gebruikte Kodachrome film en dus zijn alle beelden zelfs na een halve eeuw nog altijd mooi van kleur. Alle Stereo-Rama schijfjes kunnen met een View-Master kijker bekeken worden.
En in Tjecho-Slowakije werden er in de jaren 1950 ook schijfjes gemaakt door MEOPTA.
Deze schijfjes zijn zeer variable van kwaliteit : soms is de film volledig verkleurd (magenta) en bij andere schijfjes zijn de kleuren nog helder. Wat vooral interessant is bij Meopta schijfjes is dat ze ons een beeld geven van het landschap in Oost-Europa in een tijd van de scheiding van OOst en West door het IJzeren Gordijn.
4.4. The VIEW-MASTER STEREO CAMERA
De meeste mensen kopen gewoon de View-Master schijfjes maar het is ook mogelijk om die zelf te maken. Hiervoor heb je een VIEW-MASTER STEREO CAMERA nodig, een speciale filmcutter en blanco schijfjes.
De VIEW-MASTER Personal STEREO CAMERA werd in de USA gemaakt vanaf 1952. De camera gebruikt gewone 135mm filmcassettes maar de beelden zijn stereoparen. Bij deze camera wordt de film tweemaal door de camera gewonden waarbij de lenzen hoog of laag worden geplaatst. Omdat de beeldjes zo klein zijn kun je 69 stereofoto's maken op een gewone film van 36 opnamen.
In 1961 werd in Europa de VIEW-MASTER STEREO COLOR CAMERA op de markt gebracht. Deze camera werd gemaakt bij Regula-Werk King - Germany naar een design van Stereocraft/Sawyers. Het grote verschil met de Amerikaanse versie is dat hier de film diagonaal door de camera loopt en zo hoeft de film niet tweemaal door de camera. Dit is een heel eigenaardig design maar het maakt deze camera wel eenvoudiger van constructie dan de originele USA variant.
OPGELET : Omdat de stereoparen niet op dezelfde manier op de film gepositioneerd zijn is er ook een verschil in de filmcutter.
Let dus op als je een filmcutter koopt voor je View-Master camera dat je het cuttermodel koopt dat past bij de camera.
De filmcutter links is voor de Amerikaanse View-Master camera.
De cutter rechts knipt diagonale stereoparen en is dus voor de Europese View-Master camera.